1. Ο φωτογράφος οφείλει να πληροί τα υψηλότερα επίπεδα επαγγελματισμού και ηθικής.
2. Κατά την άσκηση του επαγγέλματός του πρέπει να τον εμπνέουν ο σεβασμός των εθνικών και λαϊκών αξιών, καθώς και η ανάδειξη των ενδιαφερόντων του λαού.
3. Οι θρησκευτικές δοξασίες, οι θεσμοί, τη ήθη και τα έθιμα των εθνών, οι λαοί και οι φυλές, καθώς επίσης και η εν γένει καταγωγή, το φύλο, οι πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις και η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή των πολιτών είναι έννοιες σεβαστές, απαραβίαστες και δεν συνιστούν τη βάση οποιασδήποτε διάκρισης εκ μέρους του φωτογράφου. Ως ιδιωτικός χώρος θεωρείται κάθε δημόσιος ή ιδιωτικός τόπος όπου υπάρχει μια εύλογη προσδοκία ιδιωτικής ζωής.
4. Οι φωτογράφοι δεν πρέπει να φωτογραφίζουν ή να προσπαθούν να φωτογραφήσουν: Α) μέσω εκφοβισμών, παρενοχλήσεων ή επίμονης καταδίωξης και Β) σε ιδιωτικούς χώρους, χωρίς την έγκριση των φωτογραφιζομένων.
5. Σε περιπτώσεις ανθρωπίνου πόνου και θλίψης οι επαφές για φωτογράφηση πρέπει να πραγματοποιούνται με συμπάθεια και διακριτικότητα.
6. Η δημοσίευση φωτογραφιών σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να αποτελεί αντικείμενο επίσης συμπάθειας και διακριτικότητας, χωρίς αυτό να συνιστά περιορισμό του δικαιώματος δημοσιοποίησης των δικαστικών διαδικασιών, για τις οποίες όμως πρέπει να τηρείται ο σχετικός νόμος.
7. Οι φωτογράφοι δεν πρέπει να λησμονούν ότι κανείς δεν θεωρείται ένοχος χωρίς έκδοση τελεσίδικης απόφασης από τα δικαστήρια.
8. Οι φωτογράφοι πρέπει γενικά να αποφεύγουν να φωτογραφίζουν ή να προσπαθούν να φωτογραφίσουν μέσω υπεκφυγών, προφάσεων και κακόπιστων στρατηγημάτων, εκτός από τις περιπτώσεις δημοσίου συμφέροντος.
9. Το δημόσιο συμφέρον περιλαμβάνει την έρευνα ή αποκάλυψη εγκλήματος ή σοβαρού αδικήματος, την προστασία της δημόσιας υγείας και ασφάλειας, την προστασία του κοινού από πιθανή παραπλάνησή του με δήλωση ή ενέργεια ιδιώτη ή οργανισμού. Σε περίπτωση δημοσίευσης τέτοιων φωτογραφιών είναι απαραίτητη η δημοσίευση της πλήρους αιτιολόγησης, η οποία θα αναφέρεται στον τρόπο που εξυπηρετήθηκε το δημόσιο συμφέρον.
10. Στις περιπτώσεις φωτογραφήσεων σε σχολικό περιβάλλον απαγορεύεται η φωτογράφηση των μαθητών χωρίς την άδεια των σχολικών αρχών.
11. Σε κάθε περίπτωση οι φωτογράφοι οφείλουν να αποφεύγουν την απασχόληση των μαθητών κατά την διάρκεια του ωραρίου εκπαίδευσής τους.
12. Οι φωτογράφοι δεν πρέπει να δίνουν –ως κίνητρο για τις φωτογραφήσεις που επιδιώκουν– αμοιβή ούτε σε ανήλικους, προκειμένου να παρουσιάσουν έργο σχετικό με την οικονομική τους κατάσταση, ούτε στους γονείς ή στους κηδεμόνες αυτών για τον ίδιο σκοπό, εκτός αν προφανώς πρόκειται για το συμφέρον των φωτογραφιζομένων παιδιών.
13. Σε περίπτωση δημοσίευσης φωτογραφιών σχετικών με την προσωπική ζωή ενός παιδιού, η δημοσίευση να δικαιολογείται για λόγους άλλους εκτός της καλής ή κακής φήμης ή της θέσης των γονέων ή κηδεμόνων του παιδιού.
14. Οι φωτογράφοι δεν πρέπει να φωτογραφίζουν θύματα σεξουαλικών επιθέσεων ή να δημοσιοποιούν τέτοιες φωτογραφίες με σκοπό την αποκάλυψη της ταυτότητας των θυμάτων εκτός αν υπάρχει επαρκής αιτιολόγηση οπότε είναι ελεύθεροι να ενεργήσουν κατά αυτόν τον τρόπο από τον νόμο.
15. Σε κάθε περίπτωση σχετική με κατηγορίες σεξουαλικού περιεχομένου, όπου αναμειγνύονται ανήλικοι κάτω των 16 ετών, είτε ως θύματα είτε ως μάρτυρες, οι φωτογράφοι οφείλουν να απέχουν από την φωτογράφηση αυτών πριν απ’όλα για λόγους ηθικής τάξης.
16. Οι φωτογράφοι που εισέρχονται σε νοσοκομεία ή σε συναφή ιδρύματα για φωτογράφηση θα πρέπει προηγουμένως να επιδεικνύουν την επαγγελματική τους ταυτότητα και να λαμβάνουν άδεια από τις υπεύθυνες αρχές.
17. Σε κάθε περίπτωση φωτογράφησης εκδηλώσεως δημοσίου ενδιαφέροντος οι φωτογράφοι πρέπει προηγουμένως να ζητούν την άδεια φωτογράφησης από τους αρμοδίους κατόπιν επιδείξεως της επαγγελματικής τους ταυτότητας.
18. Η χρήση αυτής της ταυτότητας πρέπει να είναι αυστηρά προσωπική από τον φωτογράφο κάτοχό της.
19. Οι φωτογράφοι οφείλουν να σέβονται τους ιερούς θρησκευτικούς χώρους και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, να μην χρησιμοποιούν τα αρχαία μνημεία χωρίς την προηγούμενη έγκριση των αρμοδίων αρχών, όταν πρόκειται για την διαφήμιση προϊόντων και γενικά να μην παραβιάζουν τα σήματα απαγόρευσης φωτογράφησης.
20. Στις περιπτώσεις φωτογραφήσεων ιερών μυστηρίων, οι φωτογράφοι θα πρέπει να συμμορφώνονται γενικά με τους κανόνες της Ιεράς Εκκλησίας.
21. Κατά την είσοδο τους σε Ιερούς Ναούς για φωτογράφηση Ιερών Μυστηρίων πρέπει να φέρουν την επαγγελματική ταυτότητα εμφανώς και να την επιδεικνύουν στον προϊστάμενο ιερέα για την επαλήθευση των προσωπικών τους στοιχείων.
22. Οι φωτογράφοι δεν πρέπει να κάνουν κατάχρηση φωτογραφικών λήψεων κατά την τέλεση του ιερού μυστηρίου.
23. Η χρήση των προβολέων και του λοιπού φωτογραφικού εξοπλισμού κατά την τέλεση του ιερού μυστηρίου πρέπει να είναι διακριτική και να μην δημιουργεί εμπόδια στην τέλεση του μυστηρίου. Η εν γένει συμπεριφορά των φωτογράφων έναντι του κλήρου και των παρισταμένων προσώπων κατά την άσκηση του επαγγέλματος τους πρέπει να είναι χρηστή και η ένδυσή τους ενδεδειγμένη για την περίσταση, στο πλαίσιο του σεβασμού προς το χώρο και τα τιμώμενα πρόσωπα.
24. Οι φωτογράφοι κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους θα πρέπει να υποδεικνύουν συναδελφική αλληλεγγύη και να τηρούν τους κανόνες που τίθενται από την Πολιτεία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ανταγωνισμού και φορολογίας. Οι φωτογράφοι είναι πνευματικοί δημιουργοί σύμφωνα με τον νόμο και έχουν περιουσιακό και ηθικό δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας επί των φωτογραφικών τους έργων τα οποία πρέπει να προστατεύουν.
Άρθρα Αστικού Κώδικα – Ειδικές Διατάξεις
Άρθρο 57 ΑΚ: Δικαίωμα στην προσωπικότητα
«1. Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Αν η προσβολή αναφέρεται στην προσωπικότητα προσώπου που έχει πεθάνει το δικαίωμα αυτό έχουν ο σύζυγος, οι κατιόντες, οι ανιόντες, οι αδελφοί και οι κληρονόμοι του από διαθήκη.
2. Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται.»
Άρθρο 59 ΑΚ: Ικανοποίηση ηθικής βλάβης
«Στις περιπτώσεις των δύο προηγούμενων άρθρων το δικαστήριο με την απόφασή του, ύστερα από αίτηση αυτού που έχει προσβληθεί και αφού λάβει υπόψη το είδος της προσβολής, μπορεί επιπλέον να καταδικάσει τον υπαίτιο να ικανοποιήσει την ηθική βλάβη αυτού που έχει προσβληθεί. Η ικανοποίηση συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού, σε δημοσίευμα, ή σε οτιδήποτε επιβάλλεται από τις περιστάσεις.»
Ειδικές διατάξεις για φωτογράφιση
Α. ΤΟ ΕΙΔΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ
O ελληνικός νόμος για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς (Ν. 3028/2002) αναγνωρίζει ένα ιδιόμορφο οιονεί δικαίωμα “πνευματικής ιδιοκτησίας” επί των αρχαίων κινητών και ακίνητων μνημείων υπέρ του Δημοσίου το οποίο θέτει περιορισμούς στη λήψη και χρήση φωτογραφιών (απεικονίσεων) αυτών. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 46 παρ. 4 του εν λόγω νόμου: «Με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του αρμόδιου κατά περίπτωση Συμβουλίου, καθορίζονται για φορείς ή πρόσωπα, πλην των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του Τ.Α.Π., οι όροι, οι προϋποθέσεις, το όργανο και η διαδικασία χορήγησης άδειας παραγωγής, αναπαραγωγής και διάδοσης στο κοινό, με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας, αντιγράφων και απεικονίσεων (φωτογραφίες, video) μνημείων που ανήκουν στο Δημόσιο ακινήτων που βρίσκονται σε αρχαιολογικούς χώρους και ιστορικούς τόπους ή είναι μεμονωμένα, καθώς και κινητών που βρίσκονται σε μουσεία ή συλλογές του Δημοσίου. Η σχετική άδεια χορηγείται σε φυσικά ή νομικά πρόσωπα έναντι τέλους που καταβάλλεται στο Τ.Α.Π. Τα αντίγραφα αυτά που διατίθενται στο κοινό, απαγορεύεται να φέρουν τη σφραγίδα του Τ.Α.Π. Η παραγωγή, αναπαραγωγή και διάδοση στο κοινό, για άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό σκοπό, αντιγράφων ή απεικονίσεων χωρίς άδεια τιμωρείται με την ποινή της παραγράφου 1 του άρθρου 66 [πλημμέλημα που τιμωρείται με φυλάκιση έως τριών (3) ετών].” Η υπ’ αρ. ΥΠΠΟΤ/ΔΟΕΠΥ/ΤΟΠΥΝΣ/126463 υπουργική απόφαση (ΥΑ), η οποία είναι σήμερα σε ισχύ, καθορίζει, μεταξύ άλλων, τα τέλη φωτογράφησης και τέλη χρήσης φωτογραφιών που απεικονίζουν αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικούς τόπους, μνημεία, μουσειακές εκθέσεις και συλλογές. Η ΥΑ παραθέτει έναν ευρύ κατάλογο χρήσεων και με προσδιορισμό των αντίστοιχων τελών ενώ προβλέπονται και περιπτώσεις απαλλαγής από την καταβολή τελών τόσο για τη φωτογράφηση όσο και για τη χρήση των σχετικών απεικονίσεων (άρθρα 9-10 της ΥΑ). Έτσι, αναφορικά με τα τέλη λήψης φωτογραφιών μνημείων (άρθρο 1 της ΥΑ), ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η φωτογράφηση με επαγγελματικό εξοπλισμό σε αρχαιολογικούς χώρους απαιτεί την καταβολή τέλους ύψους 200 ευρώ ανά ημέρα (άρθρο 1 παρ. 2 της ΥΑ). Για φωτογράφηση, με επαγγελματικό εξοπλισμό, μουσειακών εκθέσεων και συλλογών, με παρεμβολή προσώπων, χωρίς μετακίνηση αντικειμένων, τα τέλη ορίζονται σε 100 ευρώ. Για άνοιγμα προθηκών ή/και μετακίνηση αντικειμένων, σε 300 ευρώ. Τα τέλη προσαυξάνονται κατά 50% όταν η λήψη γίνεται εκτός ωραρίου (άρθρο 1 παρ. 7 της ΥΑ). Περαιτέρω, αναφορικά με τη χρήση φωτογραφιών μνημείων (άρθρο 4 της ΥΑ), ενδεικτικά αναφέρεται ότι η χρήση απεικονίσεων σε κάρτες, αφίσες και μαγνήτες καταβάλλονται 300 ευρώ ανά φωτογραφία για τους χώρους, τα μνημεία, τα μουσεία του άρθρου 1 παράγραφος 6, και 150 ευρώ ανά φωτογραφία για τους λοιπούς χώρους μνημεία και μουσεία. Τα τέλη αυτά καλύπτουν διάρκεια χρήσης δύο (2) ετών . Η δε χρήση απεικόνισης μνημείου για εμπορικούς και διαφημιστικούς σκοπούς απαιτεί καταβολή τέλους ύψους 1.500 ευρώ ανά απεικόνιση (άρθρο 4 παρ. 8, ΥΑ υπ ́ αριθμ. ΥΠΠΟΤ/ΔΟΕΠΥ/ΤΟΠΥΝΣ/126463). Αντίθετα, δεν απαιτείται τέλος για λήψη φωτογραφίας σε αρχαιολογικό χώρο χωρίς επαγγελματικό εξοπλισμό και για τη χρήση της στο διαδίκτυο χωρίς άμεσα ή έμμεσα εμπορικό σκοπό. Σύμφωνα με το άρθρο 12 της ΥΑ, τα τέλη φωτογράφησης και χρήσης απεικονίσεων, προσαυξημένα με το ποσό του φόρου προστιθέμενης αξίας που αναλογεί και την εφαρμογή του κανονικού συντελεστή ΦΠΑ προκαταβάλλονταιστο όνομα του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων στην Τράπεζα της Ελλάδος, πριν από την έναρξη οποιασδήποτε δραστηριότητας για την οποία έχει χορηγηθεί η απαιτούμενη άδεια.
Β. ΦΩΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΔΙΚΩΝ-ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΩΝ
Άρθρο 8 του Νόμου 2030/2002 Η ολική ή μερική μετάδοση από την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο, καθώς και η κινηματογράφηση και μαγνητοσκόπηση της δίκης ενώπιον ποινικού, πολιτικού ή διοικητικού δικαστηρίου απαγορεύεται. Κατ` εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει τις ενέργειες αυτές, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι και συντρέχει ουσιώδες δημόσιο συμφέρον. Η μετάδοση από την τηλεόραση ή η κινηματογράφηση ή μαγνητοσκόπηση ή φωτογράφηση των προσώπων που οδηγούνται ενώπιον των δικαστικών ή εισαγγελικών ή αστυνομικών και λοιπών αρχών απαγορεύεται. Οποιος παραβαίνει τις διατάξεις των παραγράφων 1 εδ. α ́ και 2 τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών και χρηματική ποινή είκοσι χιλιάδων (20.000) έως διακοσίων χιλιάδων (200.000) ευρώ. Γ. ΦΩΤΟΓΡΑΦHΣΗ ΣΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ Άρθρο 2 του Νόμου 2351/1995 Απαγόρευση εμπορικής εκμετάλλευσης κοι λοιποί περιορισμοί: «1. Η κινηματογράφηση ή φωτογράφηση και η χρήση της σχετικής εικονοληψίας με σκοπό την εμπορική εκμετάλλευση της εικόνας της ιερής περιοχής των Μετεώρων δεν επιτρέπεται χωρίς την άδεια του Υπουργού Πολιτισμού, μετά από γνώμη της Σύναψης των Ιερών Μονών των Μετεώρων.»